Po odzyskaniu niepodległości, polska służba zdrowia zmagała się z falą chorób społecznych i zakaźnych, m. in: gruźlicą, jaglicą. W obliczu tej sytuacji został nakreślony program działalności leczniczo-zapobiegawczej, mający na celu objęcie opieką zdrowotną całego społeczeństwa. Już od początku pielęgniarki brały w nim czynny udział, działając na rzecz zdrowia publicznego. Ich głównym zadaniem była profilaktyka oraz edukowanie społeczeństwa w zakresie przestrzegania zasad higieny.
W 1925 powstał pierwszy Ośrodek Zdrowia w Warszawie przy ul. Puławskiej 91, którego pracą kierowała pielęgniarka – Zofia Wasilewska. Wkrótce okazało się, że działalność profilaktyczna jest skuteczna, zaczęły powstawać następne ośrodki zdrowia. W 1938 r. było ich już 482 w całej Polsce, w tym 62 w województwie warszawskim.
Stanowiły one podstawowe ogniwo organizacyjne higieny zapobiegawczej, pełniły ważną rolę w rozwoju profilaktyki zdrowotnej społeczeństwa i zwalczaniu chorób społecznych i zakaźnych. Były miejscem pracy pielęgniarek. Do ich zadań należało:
- rozpoznawanie problemów i potrzeb pacjenta,
- ocena warunków domowych i społecznych z uwzględnieniem czynników
wpływających na zdrowie fizyczne i psychiczne członków rodziny, - opieka nad osobami chorymi w różnych sytuacjach klinicznych,
- wprowadzanie reżimu sanitarnego w przypadku chorób
zakaźnych i społecznych, - opieka nad matką i dzieckiem
- opieka nad dzieckiem szkolnym, w tym edukacja w zakresie higieny
psychicznej, osobistej i otoczenia, - szczepienia ochronne.
W realizacji niniejszych zadań musiały wykazać się dużą samodzielnością, inicjatywą, znajomością organizacji służby zdrowia, odpowiedzialnością i profesjonalizmem.
Początkowo szczepienia ochronne miały akcyjny charakter (1945 – dur brzuszny, dur wysypkowy, 1946 – gruźlica, 1946-1949 – błonica, 1951 – ospa prawdziwa, 1959-1963 – poliomyelitis). W latach 60-tych XX wieku wprowadzono w Polsce Program Szczepień Ochronnych.
Na przestrzeni lat pielęgniarki były zaangażowane w działania na rzecz zdrowia publicznego, oraz uzyskiwały coraz większy zakres samodzielności w wykonywaniu zawodu i zdobywały kolejne kompetencje. Obecnie, Pielęgniarki i Położne są jednym z filarów POZ, a od początku 2021 roku stały
się grupą zawodową, która jest odpowiedzialna za wszystkie elementy Narodowego Programu Szczepień przeciwko Covid-19, czyli organizują, koordynują i kwalifikują pacjentów oraz wykonują szczepienia.
Piśmiennictwo:
1. AAN, MOS 15/I, sygn. 489 17.
2. Danielski J., Pomoc lecznicza na wsi, „Zdrowie”, 1939, LIV, 2.
3. Dwadzieścia lat publicznej służby zdrowia w Polsce odrodzonej 1918-1938, MOS, Warszawa 1939.
4. https://www.medonet.pl/zdrowie/zdrowie-dla-kazdego,hilary-koprowski—polskiodkrywca- szczepionki-na-polio,artykul,79055574.html
5. Kacprzak M., Ośrodki Zdrowia w Polsce, Warszawa 1928
6. Kaniewska-Iżycka J., Rozwój pielęgniarstwa w Polsce do roku 1950 (materiały pomocnicze do historii zawodu pielęgniarskiego), Warszawa 1987.
7. Noszczyk W., „Zarys dziejów medycyny w Polsce”, t. II, Warszawa 2016.
8. Tubiasz S., Zagadnienia Ośrodków Zdrowia w chwili obecnej, „Zdrowie Publiczne” 1935, rok L, nr 5.
9. Więckowska E., „Walka z ostrymi chorobami zakaźnymi w Polsce w latach 1918-24”,
Wrocław 1999.
