Stanowiska

Zarząd Główny PTP po zapoznaniu się ze stanowiskiem NR 10/25/P-IX Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej z dnia 7 lutego 2025 roku oraz wypowiedziami medialnymi przedstawicieli Polskiego Towarzystwa Anestezjologii i Intensywnej Terapii, w sprawie propozycji wdrożenia zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej (APN) w wybranych dziedzinach świadczeń, przedstawia wyjaśnienia w przedmiotowej sprawie i liczy na współpracę.
W imieniu środowiska pielęgniarek i położnych, reprezentowanych przez niżej podpisane Organizacje i Towarzystwa reprezentujące pielęgniarki, chcielibyśmy podziękować Prezydium Naczelnej Rady Lekarskiej za wyrażone poparcie dla naszych działań mających na celu wzrost znaczenia i prestiżu zawodowego pielęgniarek, w tym także uznania kwalifikacji i kompetencji pielęgniarek/położnych prezentowanych w codziennej pracy na rzecz zdrowia i życia pacjentów.
Z ogromnym zadowoleniem przyjęliśmy zainteresowanie środowiska lekarskiego działaniami organizacji pielęgniarskich zmierzającymi do wdrożenia w Polsce zaawansowanej praktyki pielęgniarskiej (APN).
Model praktyki APN został wdrożony w wielu krajach na świecie, a jego zasadność potwierdzona w licznych badaniach naukowych jako działania mające wpływ na optymalizację opieki zdrowotnej oraz jej efektywność. Uzyskane wiarygodne wyniki badań stały się podstawą rekomendacji instytucji międzynarodowych, w tym między innymi: Międzynarodowej Rady Pielęgniarek (ICN), Światowej Organizacji Zdrowia (WHO), Europejskiej Federacji Stowarzyszeń Pielęgniarskich (EFN).
Polska jako kraj członkowski UE wyróżniający się wysokimi wskaźnikami rozwoju gospodarczego i społecznego powinna otworzyć się na rozwiązania międzynarodowe, umożliwiające wykorzystanie potencjału pielęgniarek i położnych dla dobra wszystkich obywateli.
Środowisko pielęgniarek i położnych w Polsce od kilku lat intensywnie pracuje nad przygotowaniami do wdrożenia APN, co zostało zapisane w dokumencie „Polityka Wieloletnia Państwa na rzecz Pielęgniarstwa i Położnictwa w Polsce” 2019, oraz w standardach kształcenia dla kierunku pielęgniarstwa zatwierdzonych w dniu 25 lipca 2019 roku przez Ministra Nauki i Szkolnictwa Wyższego, oraz w kolejnym standardzie MNiSW z 10 października 2024 roku. Wszystkie te dokumenty podlegały procedurze szerokich konsultacji społecznych i środowiskowych i są dostępne dla zainteresowanych. Jednomyślność środowiska
pielęgniarskiego w kwestii rozwoju APN została potwierdzona przyjęciem wspólnej Deklaracji Gdańskiej w dniu 17 maja 2024 roku.
Podkreślenia wymaga fakt, że polskie pielęgniarki od wielu lat posiadają przygotowanie, uprawnienia i wykorzystują w swojej praktyce szereg kompetencji pielęgniarki APN, do których należą takie działania jak: wykonywanie badania fizykalnego, uprawnienia w zakresie preskrypcji lekowej oraz kontynuacji leczenia farmakologicznego ( 2015), usprawnienia w zakresie kwalifikacji do szczepień osób dorosłych, a ostatnio także populacji od 9 roku życia ( szczepienia dobrowolne) czy też realizacja samodzielnych świadczeń profilaktycznych i edukacyjnych.
Trudno więc zgodzić się z twierdzeniem, że środowisko pielęgniarskie proponuje nowe rozwiązania systemowe bez przygotowania i bez wiedzy organizacji lekarskich. Podejmując działania na rzecz zmian kompetencyjnych w praktyce pielęgniarskiej, mających na celu poprawę sytuacji dla wybranych grup pacjentów, w tym m. innymi pacjentów POZ, OPD, pacjentów z ranami, pacjentów opieki paliatywnej i hospicyjnej, ale także pacjentów leczonych chirurgicznie, uważamy że kluczowymi udziałowcami procesu decyzyjnego powinni być przedstawiciele środowiska lekarskiego, ale także reprezentanci innych środowisk czyli kadry zarządzającej placówek medycznych, organizacji pacjentów oraz decydentów czyli Ministerstwa Zdrowia.
Kontynuacja prac nad modelem APN w Polsce, powinna być prowadzona w oparciu o konsensus środowisk medycznych, dlatego postulujemy powołanie w Ministerstwie Zespołu ds. Rozwoju APN w Polsce, co zostało między innymi wyrażone w naszym piśmie do Pani Minister Izabeli Leszczyny z dn. 9 grudnia 2024 roku, w celu przygotowania założeń i szczegółowych warunków do pilotaży rozwiązań organizacyjnych dla wdrożenia APN.
Chcielibyśmy jednak podkreślić, że praktyka APN rozwija się w różnych dziedzin świadczeń zdrowotnych, w tym w szczególności jest odpowiedzią na ograniczenia systemowe w dostępności do usług zdrowotnych dla najsłabszych grup pacjentów oraz największe wyzwania współczesnych systemów opieki zdrowotnej czyli starzenie się społeczeństwa; choroby cywilizacyjne, opieka nad pacjentami z chorobami przewlekłymi, i dlatego nie należy jej ograniczać wyłącznie do obszaru anestezjologii.
Wierzymy, że tylko poprzez wspólny dialog naszych środowisk będziemy mogli wypracować podwaliny pod nowe rozwiązania kompetencyjne w polskim systemie opieki zdrowotnej, oparte na wynikach badań i zweryfikowanych rozwiązaniach praktycznych.
Dlatego też liczymy na dalsze zaangażowanie środowiska lekarskiego w tworzeniu nowych rozwiązań systemowych a jednocześnie zapraszamy przedstawicieli Naczelnej Rady Lekarskiej, ale także innych Towarzystw Lekarskich w dziedzinach klinicznych do otwartego dialogu i współpracy na rzecz realizacji naszych wspólnych celów.

STANOWISKO XV KRAJOWEGO ZJAZDU DELEGATÓW POLSKIEGO TOWARZYSTWA PIELĘGNIARSKIEGO
w sprawie umieszczenia na liście kierunków studiów objętych Programem „Kierunki Zamawiane” Kierunku – Pielęgniarstwo [POBIERZ ] (27.11.2009)

1. Pismo Ministerstwa Zdrowia do MNiSzW w sprawie kierunku zamawianego (październik 2010 r.)  [POBIERZ]

• Pismo PTP do Dyrektor Departamentu Pielęgniarek i Położnych [POBIERZ]

• Odpowiedź Ministerstwa Pracy i Polityki Społecznej na stanowiska XV Krajowego Zjazdu Delegatów [POBIERZ] 

• Odpowiedź Ministerstwa Nauki i Szkolnictwa Wyższego na stanowiska XV Krajowego Zjazdu Delegatów [POBIERZ]

• Odpowiedź Ministerstwa Zdrowia na stanowiska XV KZD [POBIERZ]

• Odpowiedź Ministerstwa Zdrowia dot. „Kierunku Zamawianego” [POBIERZ]

---

Poparcie samorządu zawodowego

Pomagamy sobie na wzajem, współpracujemy dla pielęgniarek

Poniżej poparcie okręgowych izb pielęgniarek i położnych dla stanowisk XV Krajowego Zjazdu Delegatów.

• Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Białej Podlasce [POBIERZ]

      8. Okręgowa Izba Pielęgniarek i Położnych w Gdańsku [POBIERZ]

---

Poparcie ze strony uczelni i szkół wyższych kształcących na kierunku pielęgniarstwo:

1. Akademii Pomorskiej w Słupsku
2. Akademii Medycznej we Wrocławiu
3. Kolegium Karkonoskie w Jeleniej Górze
4. Uniwersytetu Medycznego w Białymstoku
5. Państwowej Wyższej Szkoły Informatyki i Przedsiębiorczości w Łomży

w sprawie stanowiska Zarządu Głównego PTP dotyczącego wpisania kierunku pielęgniarstwo na listę „Kierunek Zamawiany”

Poparcie ze strony osób prywatnych:

Pani Doroto muszę przyznać, że było mi niezmiernie miło po otrzymaniu listu z podziękowaniem za pomysł kierunku zamawianego, ale nie tylko z racji jego oficjalnej formy, ale przede wszystkim z powodu wielce prawdopodobnego jego sfinalizowania i wpisania kierunku pielęgniarstwo na listę kierunków objętych wsparciem finansowym ze strony UE. Ponadto propozycja współpracy ze mną w zakresie tematyki szeroko rozumianych zasobów ludzkich w pielęgniarstwie jest z mojej strony zawsze mile widziana i jeżeli tylko mogłabym być w nich pomocna, to polecam swoją osobę z racji szczególnej mojej uwagi badawczej tym zakresem.

Pozdrawiam serdecznie Danuta Kunecka

Stanowisko PTP w sprawie roli pielęgniarek w przygotowaniu pacjenta do przestrzegania zaleceń terapeutycznych [POBIERZ]

Zapraszamy do zapoznania się ze stanowiskiem PTP w sprawie kultywowania symboliki i ceremonii pielęgniarskich dla promocji kształcenia w zawodzie pielęgniarki [POBIERZ]

Wprowadzenie ceremonii do uczelni prowadzących kształcenie w zawodzie pielęgniarki to nie tylko promocja uczelni w środowisku lokalnym, ale także kształtowanie postaw przyszłych absolwentów tego kierunku, postaw bardzo ważnych w przyszłym życiu zawodowym.
Formą tą chcemy zachęcić władze uczelni do zintensyfikowania działań w zakresie przywrócenia ceremoniału jaki towarzyszył młodzieży wchodzącej do tej szczególnej dla systemu ochrony zdrowia profesji. Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie oferuje pomoc w opracowaniu szczegółów ceremoniału.

Zapraszamy do zapoznania się ze stanowiskiem PTP w sprawie zapotrzebowania na umiejętności i kompetencje poszczególnych profesjonalistów ochrony zdrowia [POBIERZ ]

Polskie Towarzystwo Pielęgniarskie stoi na stanowisku, że nie do przyjęcia jest zapis z projektu Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 14 czerwca 2010 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie świadczeń gwarantowanych z zakresu leczenia szpitalnego – zmieniający § 4, który określa „Świadczeniodawca udzielający świadczeń w ramach hospitalizacji zapewnia całodobową opiekę lekarską oraz pielęgniarską lub położnych we wszystkie dni tygodnia, przy uwzględnieniu minimalnej liczby pielęgniarek lub położnych ustalonej zgodnie z przepisami wydanymi na podstawie art. 10 ust. 4 ustawy z dnia 30 sierpnia 1991 r. o zakładach opieki zdrowotnej (Dz. U. z 2007 r. Nr 14, poz. 89 t .j. z późn. zm.), z tym że sprawowanie opieki w oddziale szpitalnym przez jedną pielęgniarkę lub położną obejmuje nie więcej niż 20 pacjentów w ciągu jednej zmiany.” 

Kształtowanie norm zatrudnienia powinno: opierać się na wynikach badań naukowych, które jednoznacznie określą wpływ obsad pielęgniarskich na bezpieczeństwo pacjenta, jakość opieki i satysfakcję pacjentów, pielęgniarek; zapobiegać odchodzeniu od zawodu i zachęcać do wyboru zawodu pielęgniarki/pielęgniarza. Normy zatrudnienia to także niezbędny element dla zapewnienia pielęgniarkom bezpiecznego środowiska pracy, środowiska, które spowoduje zatrzymanie personelu w pracy i wpłynie na promocję tego zawodu jako bezpiecznego i atrakcyjnego dla przyszłych jego adeptów. 

Świadczenia pielęgniarskie powinny być realizowane dla zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom z uwzględnieniem realizacji potrzeb wyrażonych i niewyrażonych, niezbędnych dla prawidłowego procesu terapeutycznego – zapewniającego skrócenie okresu leczenia i zapewnienia możliwości realizacji procesu edukacji i przygotowania do samoopieki – dla zwiększenia potencjału pacjenta w realizacji codziennych zadań związanych z pełnieniem ról społecznych, w tym pracą i nauką. Uważamy, że polityka zdrowotna powinna opierać się na ocenie kosztów nie tylko związanych z zatrudnianiem dodatkowego personelu, ale przede wszystkim ocenie kosztów wynikających z niezatrudniania tego personelu w odpowiedniej liczbie, co m.in. prowadzi do zwiększenia szeroko rozumianych zjawisk – błędu medycznego i zdarzeń niepożądanych. 

Uważamy, że liczba pacjentów przypadających na jedną pielęgniarkę w lecznictwie stacjonarnym w Polsce powinna być ustalana w oparciu o badania naukowe  i uwzględniać zatrudnienie personelu pomocniczego tzn. opiekunów medycznych. 

Jako Towarzystwo stoimy na stanowisku, że nie można arbitralnie podawać liczby pacjentów w oddziale szpitalnym podlegających opiece jednej pielęgniarki w ciągu zmiany bez uwzględnienia specyfiki tego oddziału i stanu pacjentów, którzy w nim przebywają.  Biorąc jednocześnie pod uwagę analizy dotychczas przeprowadzonych badań w oparciu o wiarygodną metodykę badawczą proponujemy poziom obsad pielęgniarskich, który zgodnie z wynikami badań może kształtować się następująco: 

Oddziały zabiegowe: 1 pielęgniarka na 4 pacjentów lub 1 pielęgniarka na 8 pacjentów + 2 osoby personelu pomocniczego (opiekun medyczny). Docelowo 1 pielęgniarka na 4 pacjentów. 

Oddziały zachowawcze:  1 pielęgniarką na 6 pacjentów + 1 opiekun medyczny, lub w zależności od stopnia intensywności opieki, tj.: w przypadku pacjentów niesamodzielnych w ocenie skali ADL  do 2 pkt. – 1 pielęgniarka na  2 pacjentów + 1 opiekun medyczny; między 2 a 4 pkt Skali ADL 1 pielęgniarka na 4 pacjentów + 2 opiekunów medycznych; w przypadku punktacji od 4 do 5 pkt 2 pielęgniarki na 8 pacjentów + 2 opiekunów medycznych; w przypadku pkt. powyżej 6 pkt – 1 pielęgniarka na 15 – 20 pacjentów + 2 opiekunów medycznych. Docelowo 1 pielęgniarka na 5 pacjentów. 

Oddziały intensywnej terapii: jednapielęgniarka na 1,2 pacjenta, natomiast odcinki intensywnego nadzoru- jedna pielęgniarka na 2 pacjentów. 

Oddziały dziecięce: liczba pielęgniarek uzależniona jest od stopnia intensywności opieki pielęgniarskiej, tj.: opieka standardowa – 1 pielęgniarka na 4 dzieci, przy wzmożonej opiece 1 pielęgniarka na 2 dzieci, w intensywnej terapii 1 pielęgniarka na 1 dziecko. Dodatkowo należy pamiętać, iż w każdym oddziale musi być zatrudniona pielęgniarska kadra kierownicza – pielęgniarka oddziałowa i z-ca pielęgniarki oddziałowej. 

Przyjęcie stanowiska Towarzystwa  w przedmiotowej sprawie skutkuje zwiększeniem oszczędności w ochronie zdrowia wynikających ze zmniejszenia wydatków na leczenie zdarzeń niepożądanych wynikających z nieodpowiedniej obsady pielęgniarskiej w zakładach opieki zdrowotnej wskazanych w literaturze naukowej. 

Jednocześnie zgadzamy się, że zaproponowana przez A. Ksykiewicz – Dorotę metoda planowania obsad pielęgniarskich bazująca na kategoryzacji pacjentów w 3 kategorie opieki, nie wymaga w praktyce żmudnych wyliczeń i może być istotną pomocą dla praktyków (A. Ksykiewicz-Dorota, 2001). Stąd zawarty w Rozporządzeniu  Ministra Zdrowia z dnia 21 grudnia 1999 r. w sprawie sposobu ustalania minimalnych norm zatrudnienia pielęgniarek i położnych w zakładach opieki zdrowotnej wzór planowania obsad pielęgniarskich był poprawny matematycznie i możliwy do zastosowania w praktyce, przy poprawnym postępowaniu metodologicznym. 

Tło

Badania naukowe dowodzą występowania istotnych zależności pomiędzy obsadą pielęgniarek a: 

1.     Bezpieczeństwem pacjenta. Liczba pacjentów przypadających na jedną pielęgniarkę ma bezpośredni wpływ na występowanie zdarzeń niepożądanych m.in. takich jak: zakażenia dróg moczowych, zapalenie płuc, zakończone niepowodzeniem akcje reanimacyjne, zapalenie żył, czy też zakażenia ran pooperacyjnych (Canadian Federation of Nurses Union, 2005). Nieodpowiednia obsada pielęgniarska – to większa śmiertelność i zachorowalność pacjentów, więcej błędów w sztuce i zdarzeń niepożądanych, włączając w to infekcje dróg moczowych, stanowiących 40% wszystkich zakażeń szpitalnych (Hampton, 2004). Każdy dodatkowy pacjent, powyżej 4, na jedną pielęgniarkę w oddziałach chirurgicznych powoduje 7% wzrost prawdopodobieństwa zgonu w ciągu 30 dni od przyjęcia oraz 7% wzrost prawdopodobieństwa niepowodzeń w działaniach ratujących życie (Aiken, Clarke, Sloane i wsp., 2002).  Istnieje także związek między małą liczbą pielęgniarek na dyżurach nocnych i wzrostem ryzyka płucnych komplikacji pooperacyjnych (Dimick, Swoboda, Pronovost, Lipsett, 2001).  

Według Komisji Europejskiej w Polsce 91% badanych ocenia ten problem jako bardzo ważny, a aż 50% obawia się występowania zdarzeń niepożądanych, 51% czytała o nich często w doniesieniach prasowych, natomiast 28% respondentów doświadczyło powikłań związanych z kontaktem z ochroną zdrowia, które nie były związane bezpośrednio  z chorobą, która ich dotyczyła („Medical Errors”, Eurobarometer, Jan.2006).  Według Towarzystwa Promocji Jakości Opieki Zdrowotnej najczęstszą wskazywaną przyczyną powodującą brak możliwości zapewnienia bezpieczeństwa pacjentom jest zbytnie obciążenie pracą (83 proc.) (Lisowska, 2005). 

2.     Kosztami opieki zdrowotnej. Występowanie zdarzeń niepożądanych to nie tylko problemy dla pacjenta i ryzyko zgonu lub trwałego uszczerbku na zdrowiu, ale przede wszystkim ogromne koszty dla systemu ochrony zdrowia (Erwin, 1994; Seago, 1999; Dimick, Swoboda, Pronovost, & Lipsett, 2001, Gelinas & Bohlen, 2002). Z powodu nieodpowiedniej obsady (USA), aż 11% – 13% hospitalizowanych pacjentów cierpi z powodu odleżyn, których leczenie dodatkowo kosztuje od 5 do 75 tys. dolarów na każdego pacjenta (Manley, 1978; Robinson Coghlan, & Jackson, 1978; Reuler & Cooney, 1981; Cowart, 1987). Istnieją dowody naukowe na to, że zatrudnienie pielęgniarki, mimo iż generuje koszty jest w konsekwencji opłacalne z uwagi na redukcję kosztów związanych z leczeniem wynikającym ze zdarzeń niepożądanych (Landon et al., 2006). 

3.     Satysfakcją pacjentów. Ograniczenie liczby pielęgniarek w placówce opieki zdrowotnej obniża satysfakcję pacjentów z otrzymywanej opieki (Canadian Federation of Nurses Union, 2005).  

4.     Satysfakcją zawodową pielęgniarek. Większa liczba pacjentów przypadających na jedną pielęgniarkę przekłada się na wzrost emocjonalnego wyczerpania i braku satysfakcji z wykonywanej pracy. Ponadto, pielęgniarki, które ciągle pracują w nadgodzinach lub pracują bez odpowiedniej rezerwy są bardziej podatne na wyższą absencję i pogorszenie stanu zdrowia. Ma to swoje konsekwencje w ponoszonej odpowiedzialności zawodowej (Sheward, Hunt, Hagen, i wsp., 2005). 

Jako Towarzystwo uważamy także, że bardzo ważnym jest wprowadzenie do systemu obsad pielęgniarskich personelu pomocniczego, który wykonywałby proste czynności opiekuńcze pod nadzorem pielęgniarki, która planowałaby opiekę i ustalała jej cele.